KANSER KONTROL ÇALIŞMALARINDA KANSER VERILERININ KULLANILMASI ÇALIŞMALARI IÇIN BIR MODEL: TÜRKIYE
Read the English version of the case study
Ülkedeki en sık ikinci ölüm nedeni olan kanserle savaş çalışmalarını kolaylaştırmak için Türkiye kanser kontrol programı oluşturmuş ve uygulamaya koymuştur. İlk faz çalışmaları 2008-2012 yılları arasında tamamlanmış olan programın, 2013-2018 yılları için ikinci faz çalışmaları için stratejik faaliyetleri devam etmektedir. Bu vaka çalışması ile Türkiye’de toplum tabanlı kanser kayıtçılığında kapsayıcılık arttırma ve kanser verilerinin kanserin önlenmesi ve kontrolünde nasıl kullanılacağına ilişkin çalışmaları vurgulamak amacıyla yapılmıştır.
Ulusal Kanser Kontrol Plani 2013-2018
VERİ İLE KONUŞMAK
Kanser kontrol planları kanıta dayalı olmalıdır. Planlar, güncel, toplumu temsil eden ve uluslar arası kriterlere uygun olan verilerle desteklenmelidir. Bu çalışmalarla halkın farkındalığını oluşturulabilir, daha iyi sağlık durumu için kampanyalarda kullanılabilir, parasal desteklerin bulunmasını kolaylaştırabilir ve politik kararlar üzerine olumlu etkisi olabilir. Verinin oluşturulması ile Türkiye Sağlık Bakanlığı tarafından raporlar ve kısa bilgi notları ile sağlık mesajları üretilmiştir. Bu verilerin kullanılabilir olması ile halkta ve hükümette davranış değişikliklerini başlatacak olan mesaj üretme süreci geliştirilmiştir.
Türkiye’de kanser kontrol programının en önemli sloganı “Kanser Kayıtçılığı olmadan kanser kontrolü olmaz”.
Opening of the national cancer congress
Ülke genelinde kanserin yaş ve cinsiyet dağılımını bilmemiz ulusal düzeyde daha etkili önleme programları oluşturmamızı, daha planlı tarama ve erken teşhis merkezleri kurmamızı ve kaynakları daha etkili kullanmamızı sağlamıştır. Etkili bir kayıtçılık sistemi olmadan, kanser kontrolü çalışmalarımız bu kadar etkili olmazdı ve var olan programları izlememiz mümkün olamazdı.
Türkiye’de 2002 yılında sadece 2 kanser kayıt merkezi mevcuttu, 2012 yılına gelindiğinde bu sayı 9’a çıkmıştır. Son iki yılda, on yıllık kayıtçılık çalışmalarından kaynaklanan tecrübe ile her bir ilimizde en az bir kanser kayıt merkezi kurulmuştur. Kanser kayıtçılığındaki bu önemli büyümede sağlık bilgi sistemlerindeki ilerlemeden kaynaklanmaktadır. Türkiye 2014 yılında 24 aktif kanser kayıt merkezi ile %62 kapsayıcılığa ulaşmıştır. Hedef 2015 yılında %100 kapsayıcılığa ulaşmaktır (Hacikamiloglu E, Boztas G, Kav S, Gultekin M and Tuncer M. State of Oncology in Turkey 2013. In: Boyle P, Sullivan R, Zielinski C and Brawley OW (Eds). State of Oncology 2013. iPRI, Lyon, France (2013).
Bu çalışmalar uluslararası düzeyde de karşılık bulmaktadır. Uluslararası Kanser Ajansı tarafından akredite edilmiş dört kanser kayıt merkezinin yanı sıra, yirmi yıllık tecrübeye sahip olan İzmir Kanser Kayıt Merkezi, Global Initiative for Cancer Registry Development (GICR) kapsamında kanser kayıtçılığında uluslararsı eğitim merkezi olarak belirlenmiştir.
Türkiye’nin kanser kayıtçılığı verileri ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından kanıta dayalı uygulamalar için değerlendirilmektedir. Ulusal Kanser Danışma Kurulu (UKDK), üniversiteler ve akademisyenler, meslek dernekleri, Uluslararası Kanser Ajansı (IARC), Ortadoğu Kanser Konsorsiyumu (MECC) ve ABD Ulusal Kanser Enstitüsü (US NCI) Türkiye’nin kanser verilerini konuştuğu esas paydaşlarıdır.
Aktif Kanser Kayıt Merkezleri, 2014
VERİ İLE İLERLEMEK
Ülkedeki hastalık yükleri ve öncelikler zaman içinde ve bölgeden bölgeye değişebildiği için sürekli, düzenli olarak veriyi toplamak, verinin uluslararası karşılaştırılabilir olması ve ülkenizdeki toplumu/ları temsil etmesi önemlidir.
Veri temel bilginin elde edilmesi ve halihazırdaki önceliklerin belirlenmesi için kullanılmalıdır. Türkiye veriyi ‘temel bilgilerin’ ötesinde başarıların öne çıkarılmasında ve bu başarının halk ve hükümet nezdinde anlaşılmasında kullanmıştır. Bu paylaşımlar tüm paydaşların motivasyonunda artışa neden olmuştur. Örneğin, ülkemizde 2008 yılında %31,2 olan sigara kullanım hızı 2012’de %27’ye düşmüştür. Sigara kullanan kişi hızındaki düşmenin neden olduğu akciğer kanser hızındaki azalmalar Ulusal Tütün Kontrolü Çalışmalarında yer alan ve bu çalışmaları destekleyenleri motive etmiştir.
Türkiye verileri kanser türünün ötesinde bölge, yaş ve yaş aralıkları ve tanı tarihleri gibi verileri toplamaya ve programı geliştirmeye devam etmektedir. Spesifik soruları sorarak ve var olan verileri gözden geçirerek hastalık yüklerini daha iyi tespit edilmekte, tüm Türkiye’de daha iyi tarama programları oluşturulmaktadır.
Gelecekte, mümkün olduğunca düzenli veri toplama yöntemi ile, Ulusal Beslenme ve Fiziksel Aktivite Programının değerlendirilmesi için daha iyi veri başlıkları ve teknikleri geliştirmeyi hedeflenmektedir.
BAŞARILAR VE SORUNLAR
Ulusal Kanser Kontrol programında kanser verilerinin kullanılması birçok başarıyla ilişkilidir. Kanser verilerinin paylaşılması başta sağlık yöneticileri olmak üzere, politikacılar, bilim adamları ve aynı zamanda sivil toplum kuruluşlarının ulusal kanser kontrol programına desteğini arttırmıştır. Toplanan veriler uygulanmakta olan kanser kontrol politikalarının doğruluğu için bir kanıt oluşturmakta ve başka olumlu sonuçlara neden olmaktadır. Bu olumlu sonuçlardan bir tanesi de, tarama için ayılmış olan bütçedeki artıştır. Sağlık bütçesinin görüşüldüğü bir ekonomik koordinasyon kurulu toplantısında kanser taramaları ile tedavisi ekonomik açıdan karşılaştırıldığı bir sunum hazırlanmıştır. Sunum sonrasında yürütülmekte olan toplum tabanlı meme, serviks ve kolorektal taramaları için gereken ek bütçe talebi onaylanmıştır.
Veriler toplanırken bir takım belirgin sorunlarla karşılaşılmaktadır. Programın karşılaştığı en önemli sorun kanser kayıtçısının sürekli değişmesidir. Bu sorun tüm ülke genelinde kanser kayıtları toplama kararımızdan sonra ortaya çıkmıştır. Sorunu çözmek için yerel sağlık yöneticileri daha yakın çalışarak eğitilmiş kanser kayıt elemanının kanser kayıt merkezlerinde istihdamını sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu şeklide kurumsal hafızayı canlı tutmak ve veri tabanını bilgili kanser kayıt elemanları ile büyütme çalışmaları sürdürülmektedir.
Daha fazla bilgi için www.kanser.gov.tr
Daha fazla bilgi için GICR